Wat is geurhinder en hoe wordt het in kaart gebracht?

Als je de stoffen die je ruikt als onaangenaam ervaart, is er sprake van geurhinder. Een geur is de waarneming van vluchtige stoffen in de lucht met de neus. Geurhinder zien we als ongewenst gezondheidseffect, omdat het ruiken van geuren kan leiden tot gezondheidsklachten. Geurhinder ofwel stankoverlast komt relatief veel voor in Nederland. Industrie en bedrijvigheid zijn hierbij een veelvoorkomende bron. Je kan last hebben van geuren van het Tata-Steel terrein.

Geurhinder kunnen we in beeld brengen door meldingen van bewoners bij te houden. Dit doet de ODNZKG. De GGD doet een periodieke steekproef onder bewoners met de vraag of zij geurhinder ervaren en in welke mate. De laatste methode (deel van de Gezondheidsmonitor IJmond) geeft een goed beeld over hinder bij inwoners van de regio. Dat gebeurt sinds 2012. De resultaten van de Gezondheidsmonitor IJmond 2016 zijn hier te vinden. De uitslagen van de meest recente monitor (2020) verwachten we begin 2022.

Hoeveel last van geur ervaren bewoners in de IJmond?

In 2016 heeft GGD Kennemerland de cijfers over geurhinder in kaart gebracht. Het onderzoek vond plaats in diverse gemeenten en in postcodegebieden dichtbij en verderaf van het Tata Steel terrein.

 

Figuur 1: Percentages volwassenen in de IJmond met hinder door stof, roet of rook, geurhinder en geluidhinder en met bezorgdheid over de gezondheid vanwege bedrijven en industrie, gemiddelden van regio Kennemerland, IJmond en woongebied 5 (dichtbij het Tata Steel terrein) . Matige en ernstige geurhinder zijn bij elkaar opgeteld. Gezondheidsmonitor IJmond 2016.

Uit de grafiek blijkt dat geurhinder in 2016 vaker voorkomt in gebied 5 dan in de IJmond als geheel. 26 procent van de volwassen bevolking uit gebied 5 heeft geurhinder ervaren door industrie. Dit is het woongebied dat het dichtst in de buurt ligt van het Tata Steel terrein. Het gaat hier om Beverwijk west, Wijk aan Zee, IJmuiden, Velsen-Noord, Velsen-Zuid en Driehuis. Geurhinder door bedrijven en industrie komt in de IJmond vaker voor dan in de rest van Kennemerland.

De cijfers in figuur 1 geven een algemeen beeld over de geurhinder. De vragen gingen over geurhinder van bedrijven en industrie, van de afgelopen 12 maanden (in 2016). In een bepaalde periode kan geurhinder sterk wisselen. Dat is niet te zien in deze cijfers. Daarom zijn ook bewonersvragen en andere signalen uit de omgeving, zoals de klachten bij de Omgevingsdienst, een belangrijke informatiebron. Uit een inventarisatie van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied blijkt dat bewoners in de IJmond het meeste last van een aantal ‘typische geuren’. Inwoners omschrijven deze als kooks-geuren, rotte-eieren lucht, chemische geuren, en ijzer/metaal geuren.

Wat zijn de gezondheidseffecten van geur?

Ruik je een stof, dan betekent dat niet altijd dat deze schadelijk is of dat je er ziek van wordt. Andersom kan ook: sommige stoffen kunnen gezondheidsschade veroorzaken terwijl je ze niet ruikt. Fijnstof is hiervan een voorbeeld. De mate waarin mensen een geur als hinderlijk ervaren, geeft geen informatie over het ontstaan van gezondheidsrisico’s. De gezondheidseffecten zijn afhankelijk van de stof die de geur veroorzaakt.

De meeste geurstoffen zijn al te ruiken bij heel lage hoeveelheden, die niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Zwavelwaterstof (H2S) kan stank veroorzaken, voordat het schadelijk is voor de gezondheid op lange termijn. Deze stof staat bekend als rotte eieren lucht. Het ruiken van de geur op zich kan wel leiden tot hinder. Dit kan resulteren in hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid en vermoeidheid. De klachten verschillen per persoon en zijn niet bij iedereen hetzelfde. Verder kan het een negatieve invloed hebben op het algemene, dagelijkse leven. Mensen kunnen zich bijvoorbeeld verplicht voelen ramen te sluiten of niet meer thuis te willen blijven. In het algemeen verdwijnen deze effecten weer na het verdwijnen van de geur.

Hoeveel geurhinder is aanvaardbaar?

In de woongebieden om het Tata Steel terrein is meer geurhinder dan in de hele regio Kennemerland. Dat blijkt uit de grote hoeveelheid klachten over stankoverlast in Wijk aan Zee en IJmuiden en uit de percentages ervaren geurhinder in de Gezondheidsmonitor IJmond 2016.

Omdat er geen gezondheidskundige normen bestaan voor geur, is het niet eenvoudig te bepalen hoeveel geur gezondheidskundig gezien aanvaardbaar is. De GGD beschouwt een situatie gezondheidskundig als goed als er geen of geen ernstige hinder is. Een situatie wordt als gezondheidskundig onwenselijk beschouwd als er meer dan 10 procent ernstige hinder is, of meer dan 20 procent algemene hinder. Op basis van de gegevens van de Gezondheidsmonitor IJmond 2016, wordt de geurhinder in Beverwijk West, Wijk aan Zee, IJmuiden, Velsen-Noord, Velsen-Zuid en Driehuis als gezondheidskundig onwenselijk beschouwd.

Heeft iedereen evenveel last van geur?

Niet iedereen heeft evenveel last van geur. De waarneming van geuren is sterk afhankelijk van de individuele gevoeligheid voor bepaalde stoffen. Naast factoren zoals leeftijd en geslacht, kunnen ook bepaalde ziektebeelden en medicatiegebruik invloed hebben op de geurwaarneming. Daarnaast is bekend, dat sommige mensen met astma klachten kunnen krijgen door bepaalde geuren. Naast het ervaren van geur en de klachten kunnen ook verwachtingen over geurbelasting in de toekomst en de houding ten opzichte van de geurbron van invloed zijn op te ervaren overlast.

Wat veroorzaakt stankoverlast in de IJmond?

Bewoners in de IJmond hebben het meeste last van kooks-geuren, rotte-eieren lucht, chemische geuren, en ijzer/metaal geuren, blijkt uit inventarisatie van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied.

Het is moeilijk te achterhalen welke stoffen deze ‘typische geuren’ precies veroorzaken. Dat komt doordat verschillende stoffen in de lucht, of mengsels ervan, geurhinder kunnen veroorzaken. Het verschilt per stof hoeveel aanwezig moet zijn in de lucht, om de geur te ruiken. Geurstoffen kunnen elkaar versterken, neutraliseren en maskeren. Als je geurhinder ervaart, is dit dus niet altijd één op één te relateren aan een bepaalde stof.

Hoe wordt geur gemeten?

De GGD meet of berekent geur niet zelf. De provincie, de Omgevingsdienst, en sommige bedrijven doen dit wel. Bij het meten van geur gaat het om de sterkte van geur en de aangenaamheid ervan, samen ook wel de geurbelasting genoemd. Aan de hand van onder meer bekende emissiepunten en verspreidingsmodellen wordt de verwachte geurbelasting in een bepaald gebied berekend. Dit noemen we geurcontouren. De berekende geurbelasting wordt gebruikt in bijvoorbeeld geurbeleid en handhaving. Daarnaast zijn er verschillende manieren waarop geur kan worden gemeten, bijvoorbeeld door inzet van de menselijke neus, snuffelploegen, en e-noses. 

De berekende of gemeten geurbelasting komt niet altijd overeen met de geur die mensen ruiken en de geurhinder. Dit komt door verschillende factoren. Bijvoorbeeld de invloed van het weer, de opstapeling van verschillende bronnen of geuren, of doordat de uitstoot van stoffen verandert per moment. Geurklachten zijn in het algemeen kortdurend. Meldingen van inwoners zijn daarom een belangrijk instrument om geurhinder in kaart te brengen.

Wat zijn mogelijke maatregelen in de IJmond om geurhinder te verminderen?

Het beste is geur aan te pakken bij de bron. Daarom werken in IJmond  de industrie en verschillende partners aan het verminderen van geurhinder. De GGD adviseert daarbij over gezondheid. De OD NZKG heeft recent nieuwe ontwerpbesluiten geur I en II vastgesteld. Hierin is duidelijker aangegeven wanneer er sprake is van ernstige geurhinder en wordt de geuroverlast door de meest voorkomende geurbronnen van Tata Steel aangepakt.

Wat kan de GGD doen bij geurhinder?

Naast het in kaart brengen van de geurhinder met de Gezondheidsmonitor, beantwoordt de GGD vragen van bewoners en gemeenten over geur en gezondheid in de IJmond. Tevens is de GGD op de hoogte van projecten en werkzaamheden van andere organisaties. De GGD benadrukt in deze overleggen het belang van het terugdringen van geurhinder voor de gezondheid.

Betekent geurhinder ook meer luchtverontreiniging?

Er zijn stoffen die vooral stank veroorzaken, maar naast de stank hoeven er geen andere schadelijke gezondheidseffecten te zijn. Sommige stoffen kun je goed ruiken in heel lage concentraties. Hierdoor kan het zijn dat je wel last ervaart van geur.

Andere stoffen stinken niet, maar kunnen wel gezondheidsschade veroorzaken. Dit is bijvoorbeeld zo bij fijnstof. Als fijnstof in verhoogde concentraties aanwezig is, kan er sprake zijn van meer luchtverontreiniging. Dat kan zonder dat je geurhinder ervaart.

Geurhinder en luchtverontreiniging gaan dus niet altijd samen, maar het kan natuurlijk wel dat bij een bepaalde windrichting beide soorten verontreiniging samen voorkomen.

Hoe kun je zelf geuroverlast beperken?

Het beperken van geuroverlast is lastig. Wat je kunt doen:

• Klachten en vragen kun je indienen bij de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (voor Tata Steel en Harsco) of bij de Omgevingsdienst IJmond (voor klachten over andere bedrijven). Door je klacht of vraag door te geven, help je deze instanties de situatie in de gaten te houden. Een goed overzicht van klachten kan soms helpen maatregelen te nemen. Tevens help je met het indienen van je klacht bij het signaleren van ongewone of ongewenste situaties. Voor vragen over gezondheid in relatie tot geur, kun je contact opnemen met de GGD Kennemerland.
• Ventileren is belangrijk. De lucht in onze woning is vaak viezer dan de lucht buiten. Laat ventilatieroosters en ramen zoveel mogelijk openstaan. Heb je mechanische ventilatie, laat deze dan zoveel mogelijk aan staan. Als de hinder van geur van buiten ernstig is, kan je tijdelijk roosters dicht doen en ramen sluiten. Maar vergeet niet ramen en roosters weer te openen als de ernstige hinder voorbij is.
• We raden het gebruik van luchtreinigers niet aan. Stand alone luchtreinigers halen deeltjes uit de binnenlucht maar de lucht wordt niet ververst. Vervang ventilatie daarom niet door luchtreinigers.
• We raden het gebruik van niet-ingebouwde filters in ventilatiesystemen niet aan. Filters in ventilatiesystemen kunnen het binnenkomen van vieze buitenlucht beperken en de kwaliteit van de binnenlucht verbeteren. Echter, er is weinig bekend over deze toepassing voor het verminderen van geurhinder. In de praktijk dringt vaak ongefilterde lucht en geur binnen via ramen en deuren, en kieren en naden. Ook moeten de filters in deze systemen regelmatig worden onderhouden en vervangen, anders zal de kwaliteit van de binnenlucht verslechteren in plaats van verbeteren.
• Kijk bij geuroverlast op luchtmeetnet.nl om te zien of meer luchtverontreiniging wordt gemeten en welke maatregelen je daartegen kunt nemen.